Далд сүрьеэг хэрхэн илрүүлэх вэ?
- Сүрьеэ нь дэлхий даяар нас баралтын тэргүүлэх 10 шалтгааны нэг.
- 2017 онд 10 сая хүн сүрьеэ өвчнөөр өвчилж, 1.6 сая хүн уг өвчний улмаас нас барсан.
- 2017 онд 1 сая хүүхэд сүрьеэгээр өвчилж, 230.000 хүүхэд уг өвчний улмаас эндсэн.
- Олон эмэнд тэсвэртэй сүрьеэгийн тархалт нэмэгдэж байгаа нь олон улс оронд нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал болоод байна.
- Сүрьеэ өвчнийг эрт илрүүлж, бүрэн гүйцэд эмчилснээр 2000-2017 оны хооронд 54 сая хүний амь нас аврагдсан.
- Сүрьеэ нь дэлхийн өнцөг булан бүрт тархсан бөгөөд хамгийн тархалт өндөртэй нь Зүүн-өмнөд ази, Номхон далайн баруун эргийн бүс нутгууд бөгөөд эдгээр улс орнуудад сүрьеэгийн шинэ өвчлөлийн 62% бүртгэгддэг.
- Монгол улс нь ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун эргийн сүрьеэгийн өвчлөл өндөртэй 7 орны нэг юм.
Та сүрьеэгийн халдвар авсан 2 тэрбум хүний нэг биш биз?
- Та утаатай, агаарын бохирдолтой орчинд амьдардаг уу?
- Таны эргэн тойронд тамхи татдаг хүн бий уу?
- Та удаан хугацаагаар ханиалгаж байна уу?
- Та ядарч, сульдаж байна уу?
Хэрэв дээрх эрсдэлт хүчин зүйлүүдээс аль нэг нь танд илэрсэн бол сүрьеэгийн илрүүлэг шинжилгээнд хамрагдахыг зөвлөж байна.
СҮРЬЕЭ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Сүрьеэ өвчин нь Mycobacterium зүйлүүдээр (M. tuberculosis, M. bovis, M. africanum) үүсгэгддэг амьсгал, агаар дуслын замаар дамжин халдварладаг халдварт өвчин юм.
Сүрьеэгийн нян ихэнх тохиолдолд уушгийг өвчлүүлдэг хэдий ч бөөр, яс, тархи, нүд зэрэг бүх эрхтэн тогтолцоог хамран гэмтээж болно. Сүрьеэгийн халдвар авсан ч идэвхтэй хэлбэрт шилжитлээ шинж тэмдэг илэрдэггүй ба энэ үеийг сүрьеэгийн далд халдвар /LTBI/ гэдэг.
Сүрьеэгээр өвчилсөн үед архаг ханиалгалт, халууралт, тодорхойгүй шалтгаанаар биеийн жин буурах, хүнд үед шөнө хөлрөх болон цустай ханиалгах шинж тэмдгүүд илэрдэг. Гэхдээ сүрьеэ өвчин бүрэн эмчлэгддэг ба урьдчилан сэргийлэх боломжтой. Хэрэв сүрьеэгийн халдварыг эрт мэдвэл, урьдчилан сэргийлэх эмчилгээ үр нөлөөтэй (92 хувь).
Идэвхтэй сүрьеэгээр өвчилсөн тохиолдолд бүрэн эдгэрэхийн тулд хамгийн багадаа 6 сар олон тооны хүчтэй, хоруу чанар өндөртэй эм уух шаардлагатай.
СҮРЬЕЭ ХЭРХЭН ХАЛДВАРЛАДАГ ВЭ?
Хүн нэг ширхэг сүрьеэгийн савханцраар амьсгалахад л халдвар авах боломжтой. Сүрьеэгийн савханцар нь янз бүрийн нөхцөлд дасан зохицох чадвартай. Жишээлбэл, Сүүн бүтээгдэхүүнд маш удаан ялангуяа цөцгийн тосонд 1 жил, бяслагт 260 хоног хадгалагдана. Хасах 40 хэмд 50 жил амьдрах чадвартай бөгөөд бусад нянтай харьцуулахад нянгийн хуваагдал удаан явагддаг. Буцалгахад 10 минут, нарны шууд гэрэл болон хэт ягаан туяанд 1 цагийн дотор устана.
Идэвхтэй сүрьеэ нь агаар дуслын замаар хүнээс хүнд халдварладаг. Халдвартай хүн ярих, найтаах эсвэл ханиалгах үедээ нянг агаарт тараах бөгөөд уг нян тухайн агаарт маш удаан хугацаанд идэвхтэй байж агаар дуслаар ойр орчинд нь байгаа хүмүүст халдварладаг.
ДАЛД СҮРЬЕЭ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
Идэвхтэй ба далд сүрьеэ нь хоорондоо ялгаатай. Далд сүрьеэ халдвар тараахгүй боловч дунджаар 5-10 хувь нь идэвхтэй сүрьеэ болох эрсдэлтэй. Биеийн эсэргүүцэл сулрах, аминдэм, шим тэжээлийн дутагдал, стресс, агаарын бохирдол, дам тамхидалт, дархлааны үйл ажиллагаа доголдох үед сүрьеэгээр өвчлөх эрсдэл огцом нэмэгддэг.
Судалгааны үр дүнгээс харахад хүүхдийн хажууд тамхи татах нь хүүхдийг сүрьеэгээр өвчлөх эрсдэлийг 40 хувиар нэмэгдүүлж, гэр бүлийн нэг гишүүн өвчлөхөд бусад гишүүд сүрьеэгийн халдвар авах эрсдэл 4 дахин нэмэгдэж байгаа нь хүн бүр анхаарлаа хандуулах цаг болсныг сануулж байна.
ДАЛД СҮРЬЕЭГ ХЭРХЭН ИЛРҮҮЛЭХ ВЭ?
Сүрьеэгийн халдварыг дараах 2 төрлийн шинжилгээгээр илрүүлдэг. Арьсны туберкулины сорил (Мантуугийн сорил) болон цусанд өвөрмөц интерферон уургийг шинжилдэг QuantiFeron-Tb Gold Plus (IGRA) шинжилгээ юм.
QuantiFeron-Tb Gold Plus шинжилгээ:
Нэг удаагийн хатгалтаар 4 мл цус өгөөд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн баталгаат лабораториор шинжлүүлж, 10-14 хоногт хариугаа авах боломжтой.
Олон улсын стандартын дагуу сүрьеэгийн БЦЖ вакцин хийлгэсэн хүмүүст арьсны сорил хуурамч эерэг хариу гарах магадлалтай тул сүрьеэгийн халдварыг илрүүлэх QuantiFeron-Tb Gold Plus шинжилгээ хийлгэхийг зөвлөдөг. Тиймээс QuantiFeron-Tb Gold Plus шинжилгээ нь БЦЖ вакцин товлолоор хийдэг манай орны хувьд сүрьеэгийн халдварыг илрүүлэх Алтан Стандарт юм.
QuantiFeron-Tb Gold Plus нь сүрьеэгийн өвөрмөц антигенүүдийн эсрэг эсийн дархлаа буюу Т эсээс INF-г ялгаралтыг өдөөн, түүний цусан дахь түвшингээр халдварыг тодорхойлдог бөгөөд сүрьеэгийн далд халдварыг илрүүлнэ.
Сүрьеэ өвчнийг үүсгэгч Mycobacterium нянгийн 3 төрлийг (M. tuberculosis, M. bovis, M. africanum) илрүүлдэг.
QuantiFeron-Tb Gold Plus шинжилгээний давуу талууд:
- Цуснаас сүрьеэгийн халдварыг илрүүлнэ.
- Сүрьеэгийн БЦЖ вакцинжуулалтын байдал уг шинжилгээний үр дүнд нөлөөлдөггүй буюу хуурамч эерэг хариу гарахгүй.
- Сүрьеэгийн арьсны сорилтой харьцуулахад мэдрэг чанар – 84%, өвөрмөц чанар – 99% (арьсны сорилын мэдрэг чанар-70%, өвөрмөц чанар-59%)
- Сүрьеэгийн шинж тэмдэг илэрсэн эсвэл сэжигтэй тохиолдолд ялган оношлогоо хийх боломжтой
- Уушгины болон уушгины бус бүх хэлбэрийн сүрьеэгийн халдварыг оношилно.
QuantiFeron-Tb Gold Plus шинжилгээний хариу:
- Эерэг (+) Сүрьеэгийн халдвар авсан
- Сөрөг (-) Сүрьеэгийн халдвар аваагүй
- Тодорхойгүй – давтан шинжилгээ хийх шаардлагатай
ХАРИУ ЭЕРЭГ (+) ГАРСАН БОЛ ЯАХ ВЭ?
Аминдэм, шим тэжээлээр баялаг хоол хүнс хэрэглэж биеийн эсэргүүцлээ дэмжиж, тамхинаас татгалзаж, гэр бүлийн дам тамхидалтад өртөхгүй, биеийн тамир, спортоор хичээллэснээр та идэвхтэй сүрьеэгээр өвдөхөөс сэргийлэх боломжтой. Гэртээ тамхи татдаг гэр бүлд өсөж, дам тамхидалтад өртөж буй хүүхдүүдийн сүрьеэгийн өвчлөлийн эрсдэл 40% нэмэгддэг нь судалгаагаар батлагдсан.
ХАРИУ СӨРӨГ (-) ГАРСАН БОЛ ЯАХ ВЭ?
Хариу сөрөг гарсан тохиолдолд та сүрьеэгийн халдвар огт аваагүй бөгөөд уушгины болон уушгины бус бүх хэлбэрийн сүрьеэг үгүйсгэнэ.
